Op 7 oktober ben ik naar Noordwijk getrokken voor de open dag van ESTEC (European Space Research and Technology Centre). Miche en Annelies, die niet zo’n grote passie voor sterrenkunde ruimtevaart hebben als ik, maakten maar al te graag van de gelegenheid gebruik om mee te rijden tot in Scheveningen voor een dagje shoppen. De winkels in Scheveningen en Den Haag zijn open op zondag, dat hadden we natuurlijk op voorhand gecheckt.
Ik had nog even overwogen om met de trein te komen, maar als je op zondagochtend vanuit Brugge met het openbaar vervoor naar Noordwijk wilt en daar vóór 10.00 uur wilt aankomen, dan stelt de routeplanner van Google Maps je voor om alvast de avond voordien te vertrekken. Dat zag ik niet zitten, dus het werd de auto. Daarmee lukte het in zowat drie uur, het ommetje via Scheveningen Bad inbegrepen.
Een klein half uurtje nadat ik mijn vrouw en dochter veilig heb gedropt in de buurt van het Kurhaus, rijd ik naar een van de parkeerterreinen die ESTEC voorzien heeft. Ja, als je 8000 bezoekers verwacht, moet je de zaken goed organiseren. En dat hebben ze bij ESTEC ook gedaan. Van de vijf gratis parkeerterreinen ergens in de omgeving vertrekt om het kwartier een gratis pendelbus naar ESTEC. Daar aangekomen, is het eventjes aanschuiven om binnen te geraken.
De bezoekers worden verwelkomd door stormtroopers en andere personages uit het Star Wars-universum. Zou ESTEC overgenomen zijn door het Galactische Keizerrijk? Neen, gelukkig niet, het zijn de Star Wars-fans van het 501st Legion (Dutch Garrison) maar, de internationale Star Wars-fanclub waarmee ik op tal van sciencefictionconventies al eerder kennis heb gemaakt. Ze zijn volkomen onschuldig. Later op de dag verneem ik dat niemand minder dan Matt Taylor (de Britse astrofysicus, project scientist van de Rosetta-missie) onder een van die stormtrooper-helmen verborgen zit...
Om de jaarlijkse ESTEC Open Day bij te wonen, moet je op voorhand inschrijven, want het aantal bezoekers is beperkt. Inschrijven is evenwel helemaal gratis. De ESA (European Space Agency) heeft de plicht om de burgers van de aangesloten landen te informeren over wat er met hun belastinggeld gebeurt, en een van de manieren waarop ze dat doen, is bijvoorbeeld deze jaarlijkse open dag bij ESTEC, het technische centrum van de ESA. Wegens agendaconflicten was ik nog niet eerder kunnen komen. Dit jaar lukte het ook weer bijna niet, maar ik heb het dóen lukken, al moest ik daar wel één dag van het JVS/VVS-weekend voor laten schieten.
Maar dat heb ik me absoluut niet beklaagd. Het bezoek aan ESTEC blijkt immers méér dan de moeite waard. Er is zo veel te zien en te beleven, dat ik onmogelijk alles kan doen. Ik zal dus zeker nog eens moeten terugkomen. Als mijn agenda het toelaat, liefst volgend jaar al.
Ruimtevaartliefhebbers kennen Noordwijk wellicht van Space Expo, de permanente ruimtevaarttentoonstelling, die tevens het officiële bezoekerscentrum van ESTEC is. Space Expo heb ik al eerder bezocht, al moet ik toegeven dat dat al héél lang geleden is.
Op de Open Dag kun je echter het terrein en de gebouwen van ESTEC zélf bezoeken, iets wat op andere dagen niet kan. Er is een overvol programma, met heel wat lezingen, tentoonstellingen en andere activiteiten. Het is onmogelijk om alles te zien of te doen, want doorgaans vindt er wel op vier of vijf locaties tegelijkertijd een lezing of een panelgesprek plaats.
Ik trek de hele dag op met Detlef en Annette, twee Nederlandse ruimte-enthousiastelingen die ik ken van mijn jaarlijkse bezoeken aan FedCon in Duitsland. Detlef en Annette zijn al vaker op een ESTEC Open Dag geweest en zorgen ervoor dat ik niet verloren loop op het grote ESTEC-terrein.
Na een bezoekje aan het hoofdgebouw en een wandeling door de lange gang naar het lab, waar heel wat standhouders een plaatsje hebben, is het al tijd voor een eerste presentatie. In de Escape Tennis Hall geeft Mark McCaughrean een lezing met als titel ‘Cosmic vertigo: A journey across the whole Universe in 30 minutes’. McCaughrean, ESA senior science advisor, kennen we van de ESA-presentaties van de voorbije jaren op FedCon. Hij kan alles heel begrijpelijk uitleggen voor een groot publiek, weten we, en dat doet hij ook vandaag weer.
Na McCaughreans presentatie gaan we een kijkje nemen in het Test Centre. Dat is het gebouw waar instrumenten en complete satellieten uitvoerig getest worden voordat ze met een raket naar de ruimte worden gelanceerd. Het is een groot gebouw met hoge, indrukwekkende vertrekken. Een daarvan is de Hertz Radio Frequency Test Chamber. Het is een grote kamer die wat doet denken aan een geluidsdichte opnamestudio, waarvan alle wanden, inclusief vloer en plafond, met blauwe, piramidevormige uitsteeksels bekleed zijn. Dit vertrek wordt gebruikt om de straling die een satelliet geeft, in kaart te brengen. De wanden absorberen niet alleen geluid, maar ook radiostraling. Dat is een van de manieren om op Aarde de leegte van de ruimte te simuleren.
Even verderop staat de Hydra Earthquake-Strength Shaker. Een satelliet die op dit platform geplaatst wordt, kan hier blootgesteld worden aan trillingen en schokken die vergelijkbaar zijn met die bij een lancering. Als je allerlei hoogtechnologische instrumenten naar de ruimte wilt sturen, dan moet je natuurlijk zeker zijn dat ze de lancering goed kunnen doorstaan, dus dat moet getest worden. Annette en Detlef vertellen me dat ze hier bij een eerder bezoek BepiColombo hebben zien staan, een ruimtesonde die later deze maand naar Mercurius gelanceerd wordt. De lancering is voorzien voor 20 oktober. Mercurius bevindt zich op een vergelijkbare afstand van de Aarde als Mars, maar toch duurt een reis naar deze binnenplaneet veel langer, omdat het, door de grotere aantrekkingskracht van de zon, erg moeilijk is om in een baan om Mercurius te komen. Daarom moet het ruimtetuig een lang en ingewikkeld traject afleggen en zal het pas in 2025 bij Mercurius arriveren.
Na het bezoek aan het Test Centre willen we een lezing over Mars- en maanverkenning bijwonen in het Newton-auditorium, maar we hebben pech: het auditorium zit vol, en we mogen er niet meer in. Geen nood echter, er zijn nog genoeg andere dingen te doen.
We gaan een kijkje nemen in het Erasmusgebouw, waar een permanente tentoonstelling staat opgesteld. Hier staan heel wat schaalmodellen van satellieten, Ariane-raketten en andere ruimtetuigen. De blikvanger is een replica van de Columbus-module, het Europese laboratorium dat deel uitmaakt van het ISS (International Space Station). Aan het plafond hangt een groot schaalmodel van het ruimtestation. Er is ook een stuk Marsoppervlak nagebouwd, met daarop verschillende Marslanders. Naast een niet-werkende replica op ware grootte van de ExoMars-rover staat een kleinere versie op schaal 1:2, die volledig functioneel is en bij allerlei tests gebruikt wordt. In 2020 wil de ESA zijn rover naar Mars sturen. Rovers zijn landers op wielen, die over het oppervlak van een planeet kunnen rondrijden.
Nadat ik de rover grondig heb bestudeerd, wordt mijn aandacht getrokken door een bijzonder prototype dat even verderop staat. Het gaat om een concept dat men aan het uittesten is voor latere missies. Het toestel heeft geen wielen, maar vier poten waarmee het kan lopen! Het is de ‘Space Bok’, ontwikkeld aan de ETH Zürich. Het lijkt wat op de hond-achtige robots van Boston Dynamics, waarvan coole video’s de ronde doen op het internet. Een ESA-medewerker vertelt me dat het toestel zich over het Marsoppervlak moet voortbewegen met kleine sprongetjes, en dat het op die manier op plaatsen zal kunnen komen waar toestellen op wielen niet bij kunnen. Op Mars is de zwaartekracht maar 1/3 van die op Aarde, wat springen een heel stuk makkelijker maakt, en wellicht zelfs energiezuiniger dan rijden.
Daarnet, op weg naar het Erasmusgebouw, waren we voorbij de Open Stage gekomen, een podium dat buiten staat opgesteld, met een groot ledscherm ernaast. We zijn niet blijven staan kijken en luisteren, maar ik merkte dat het podium op dat moment werd ingenomen door Sue Nelson en Richard Hollingham, twee stemmen van de Space Boffins-podcast. Ik ken hen via een andere BBC-podcast, The Naked Scientists.
Op de Open Stage is nu de Nederlandse astronaut André Kuipers aan het vertellen over zijn ervaringen in de ruimte. Kuipers heeft tweemaal een ruimtereis gemaakt. Tijdens zijn eerste vlucht, in 2002, verbleef hij ruim een week aan boord van het ISS. In 2011 ging Kuipers voor een tweede maal naar het ISS tijdens Expedities 30 en 31, nu voor een langer verblijf van vijf maanden. Hij illustreert zijn verhaal met heel wat videobeelden.
Na André Kuipers blijven we staan voor Astronaut Rock, een panelgesprek met de Duitse astronaut Thomas Reiter, Steve Rothery (gitarist van de Engelse rockband Marillion) en een surprise guest: Rick Armstrong. Rick is de zoon van Neil Armstrong, de man die in de zomer van 1969 als eerste mens voet op de maan zette. Er wordt onder andere gepraat over de film First Man, een biopic over het leven van Neil Armstrong, die bij ons op 12 oktober in première gaat op het Film Fest Gent en vanaf de week daarna in de bioscoopzalen te zien is. Van Thomas Reiter krijgen we ook het verhaal te horen over de eerste gitaar in de ruimte.
Het gesprek wordt gemodereerd door Alexander Milas en kadert in Space Rocks, een initiatief dat eerder dit jaar ook al op FedCon gepromoot werd door Mark McCaughrean. Space Rocks omschrijft zichzelf als ‘a celebration of space exploration and the art, music, and culture it inspires’. McCaughrean en Milas zijn de initiatiefnemers van Space Rocks.
Na Astronaut Rock is het tijd voor The Science of Sci-fi. Sue Nelson komt het podium op en kondigt een bijzondere gast aan, waarmee ik als Trekkie erg in mijn nopjes ben: het is niemand minder dan Jason Isaacs, de acteur die de rol van kapitein Lorca vertolkt in Star Trek: Discovery. Behalve van Star Trek is Isaacs bij het grote publiek ook gekend van zijn rol als Lucius Malfoy in de Harry Potter-films. Het is al de tweede keer dit jaar dat ik deze acteur ontmoet. In mei was hij een van de vele gasten op FedCon in Bonn. Toen had hij duidelijk te verstaan gegeven dat hij tijdens zijn panel niet gefilmd en zelfs niet gefotografeerd wilde worden, maar vandaag slaag ik erin zowel video-opnamen als foto’s te maken. Ik sta erg dicht bij het podium en kan goede beelden maken.
Aanvankelijk wordt Jason Isaacs geïnterviewd door Sue Nelson, en het gaat natuurlijk vooral over Star Trek. Jammer genoeg wil Isaacs niet veel kwijt over het komende seizoen, waar iedereen uiteraard heel benieuwd naar is.
Later komen er twee ESA-medewerksters bij voor een panelgesprek over sci-fi en wetenschap. Eén van hen ken ik van FedCon (2016): Armelle Hubault. Zij is spacecraft operations engineer, wat erop neerkomt dat ze ruimtetuigen mag besturen. Je moet je daarbij niet voorstellen dat ze op de brug van de Enterprise zit. In werkelijkheid gaat het er wat minder avontuurlijk aan toe. Armelle zit gewoon bij ESOC (European Space Operations Centre) in Darmstadt en stuurt commando’s naar bijvoorbeeld de Rosetta-ruimtesonde om een koerscorrectie uit te voeren. De bijzonder succesvolle Rosetta-missie is ondertussen beëindigd, en momenteel werkt Hubault bij het ExoMars Trace Gas Orbiter flight control team, waar ze hielp met het uitvoeren van de aerobraking-maneuvers. ExoMars TGO is de eerste van twee ExoMars-missies; de tweede missie moet in 2020 de rover, die we eerder vandaag in het Erasmusgebouw zagen, naar Mars sturen.
De andere gast is Nicol Caplin. Caplin is een exobiologe: iemand die onderzoek doet naar leven buiten de Aarde. Ze heeft het onder andere over beerdiertjes (in het Engels: tardigrades), microscopische diertjes die in extreme omstandigheden kunnen overleven, zoals omgevingen waar ze blootgesteld worden aan hoge stralingsdoses of zelfs het vacuüm van de ruimte. De link met Star Trek ligt voor de hand, want ook in Star Trek: Discovery speelt de tardigrade een rol (zij het dan een macroscopische versie ervan). Nicol Caplin heeft ook een paar pluchen beestjes meegebracht om haar verhaal te illustreren: twee beerdiertjes. Sue Nelson komt ook nog met een tribble opdraven (die door Caplin omschreven wordt als ‘something Donald Trump might wear’)!
Na Space Rocks reppen we ons terug naar de Escape Tennis Hall, omdat we in geen geval de lezing van de Italiaanse astronaut Paolo Nespoli willen missen. We zijn nog wat te vroeg en kunnen ook nog een stuk van de presentatie van Thomas Reiter bijwonen. Detlef heeft Nespoli eerder aan het werk gezien en laat me weten dat hij erg grappig is. Zijn praatje is inderdaad bijzonder entertainend, en we steken er nog heel wat van op ook.
Helaas, er komt veel te vroeg een einde aan deze ESTEC Open Dag. Om 17.00 uur zijn alle activiteiten afgelopen en gaan alle gebouwen onverbiddelijk dicht. We lopen samen naar de uitgang, tevreden over een bijzonder geslaagde, interessante en inspirerende dag.
Op de parking van Space Expo (dat ik vandaag wegens tijdsgebrek niet heb kunnen bezoeken) nemen we afscheid. Annette en Detlef nemen hier de bus naar het station van Leiden en rijden dan met de trein naar huis. Ik stap op de gratis pendelbus die me weer naar het parkeerterrein brengt waar ik vanmorgen mijn wagen heb achtergelaten.
Na een half uurtje rijden ben ik weer in Scheveningen, waar even later Miche en Annelies van de tram stappen met drie grote papieren tassen in de hand. Zo te zien is hun shoppingzondag een groot succes geweest. Alvorens we de terugrit naar België aanvatten, gaan we eerst nog lekker wokken bij eazie, en om ons eten wat te laten zakken maken we daarna een verkwikkend avondwandelingetje op de pier. Het reuzenrad is prachtig verlicht ’s avonds!
Volgend jaar weer? Als de agenda het toelaat: zeker!
O ja, nog dit: ik heb helaas geen tijd gehad om even bij hem langs te gaan, maar ook mede-VVS-lid Jean Pierre Grootaerd was op de open dag aanwezig met zijn SSVI-stand. SVVI staat voor Sterren Schitteren Voor Iedereen en is een initiatief dat goedkope telescopen ter beschikking stelt aan scholen in binnen- en buitenland. Telkens wanneer een gelegenheid zich voordoet, laat Jean Pierre een aantal van zijn telescopen signeren door astronauten. En vandaag was er natuurlijk weer zo’n gelegenheid: zowel André Kuipers, Thomas Reiter als Paolo Nespoli waren graag bereid om 20 exemplaren te signeren.
Edit 2018-10-12: ik heb inmiddels de video geüpload van het panelgesprek met Sue Nelson, Jason Isaacs, Nicole Caplin en Armelle Hubault: youtu.be/6QNkcZgBEXI
Meer weten over de dingen die hierboven aan bod kwamen? Gebruik deze links:
501st.nl
spacebok.ch
spacerocksofficial.com
www.boffinmedia.co.uk/space-boffins
www.esa.int
www.esa.int/About_Us/ESTEC
www.fedcon.de
www.space-expo.nl
www.ssvi.be
www.vvs.be
Geen opmerkingen:
Een reactie posten