maandag 26 augustus 2019

Apollo 11

Zaterdag vond ik eindelijk nog eens de tijd om naar Brussel te sporen en het IMAX-theater op de Heizel te bezoeken voor Apollo 11. Ik had al eerder willen gaan, maar er waren allerlei dingen die dat in de weg stonden: het Intersteno-congres in Italië, een spoorstaking, een weekendje Phantasialand en een uitstapje naar Disneyland Parijs.

Apollo 11

Veel tijd had ik niet meer, want afgaand op de Kinepolis-website stonden er nog maar een handjevol voorstellingen op het programma (laatste voorstelling op 31 augustus). Amper drie voorstellingen per week, waarvan een op zondagochtend! Wat een verschil met Nederland, waar de film (weliswaar in een andere versie) in het Omniversum in Den Haag drie keer per dag vertoond wordt, en er meerdere bioscoopzalen zijn die de film op het programma hebben staan!

Apollo 11 is een adembenemende documentaire die je bij momenten op het puntje van je stoel doet zitten en die je mond laat openvallen van verbazing. We maken de hele maanmissie mee van begin tot einde. De film opent op het ogenblik dat de gigantische Saturnus V-raket (110 m hoog) met lanceertoren en al op een kolossaal rupsvoertuig (een ‘crawler’) naar lanceerplatform 39A wordt gereden. Bij mijn bezoeken aan het Kennedy Space Center heb ik zo’n crawler met eigen ogen van dichtbij gezien en heb ik aan de voet van dat lanceerplatform gestaan (dat later gebruikt werd voor de lancering van de Space Shuttles en vanwaar tegenwoordig de Falcon-raketten van SpaceX vertrekken).

In tegenstelling tot heel wat andere documentaires is er geen commentaarstem (voice-over) om het verhaal te vertellen, en zijn er geen interviews (talking heads). De film is een ononderbroken stroom van archiefbeelden van uitstekende kwaliteit, waarvan heel wat nog nooit eerder vertoond, en originele geluidsopnamen. Je wordt teruggekatapulteerd naar 1969 en maakt het allemaal zelf mee vanop de eerste rij.

Apollo 11

Als je deze blog een beetje volgt of als je mij kent, dan weet je ongetwijfeld dat ik een levenslange passie heb voor ruimtevaart, een passie die een aanvang nam met Apollo 11 en het ‘numéro historique’ van Paris Match dat mijn vader in 1969 voor mij had gekocht. Als gepassioneerd ruimtevaartfanaat heb ik in de loop der jaren al tal van documentaires over Apollo 11 gezien, en ik ben erg goed vertrouwd met de meeste details van de missie. Het was dan ook een openbaring dat ik in deze nieuwe docu heel wat beeldmateriaal gepresenteerd kreeg dat ik nog nooit eerder had gezien! Voor Apollo 11 werd immers gebruikgemaakt van heel wat recent in de archieven ontdekte en nooit eerder vertoonde 70 mm-filmbeelden. Daarom alleen al is deze film een absolute must voor iedereen die ook maar een beetje geïnteresseerd is in ruimtevaart. 70 mm is een grootbeeldformaat dat zich uitstekend laat converteren naar het IMAX-formaat.

De film brengt je helemaal terug naar 1969. In de buurt van Cape Canaveral hadden zich op de dag van de lancering (16 juli) tal van nieuwsgierigen verzameld. Ze kampeerden langs de rand van de weg en droegen gekke zonnebrilletjes en malle sixties-outfits. Op de beelden vanuit Launch Control en Mission Control ontdekte ik heel wat bekende gezichten, waaronder Werner von Braun (ontwerper van de maanraket), Gene Kranz (flight director), Charlie Duke (capcom), en Jim Lovell (back-up crew).

We volgen de drie astronauten, Neil Armstrong, Buzz Aldrin en Michael Collins, vanaf het moment dat ze in hun ruimtepakken geholpen worden. Ze worden met de Astrovan naar het lanceerplatform gereden, nemen de lift naar boven en stappen in de ruimtecapsule, helemaal in het topje van de raket. We blijven bij hen tot ze acht dagen later op zee landen, opgepikt worden door het vliegdekschip USS Hornet, en meteen in quarantaine gaan (want misschien hadden ze wel maanbacteriën meegebracht, wie weet?). De film eindigt met de ticker-tape parade op 13 augustus.

Paris Match ­– Numéro historique

Aan de hand van korte animaties worden de verschillende stappen van de missie geïllustreerd: de lancering naar een lage baan om de Aarde, de trans-lunar injection, het omkeren van de CSM en de koppeling met de maanlander, de overstap van Armstrong en Aldrin naar de LEM, etc. Het wordt ontzettend spannend wanneer de LEM, Eagle genaamd, gaat landen. We kunnen volgen hoe ver de lander nog van het maanoppervlak verwijderd is en hoeveel minuten en seconden brandstof er nog over blijft. En dan, kort voor de landing, geeft de computer twee onverwachte alarmcodes: 1202 en 1201, door een overbelasting van het besturingssysteem. Er wordt besloten om de alarmen te negeren en door te gaan met de landing. Om een veld bezaaid met rotsblokken te vermijden, moet Armstrong bijsturen. Hij zet de lander met succes aan de grond, met nog maar heel weinig brandstof over. Tranquillity Base here. The Eagle has landed!

Wees gerust, er is nog brandstof genoeg om terug op te stijgen en de Maan weer te verlaten. Voor de terugkeer is er een aparte raketmotor, met een aparte brandstoftank.

Na de landing zijn we getuige van de activiteiten van de astronauten op het maanoppervlak. Armstrong stapt als eerste van de ladder en spreekt de historische woorden ‘That’s one small step for [a] man, one giant leap for mankind.’ De [a] staat tussen haakjes omdat het woord in het ruis op de geluidsopname weggevallen is, maar hoogstwaarschijnlijk wel degelijk door Armstrong werd uitgesproken. Al even veelbetekenend (maar bij het grote publiek nauwelijks gekend) zijn Aldrins woorden ‘Magnificent desolation!’

Apollo 11

Aldrin en Armstrong planten de Amerikaanse vlag op de maanbodem, plaatsen enkele wetenschappelijke instrumenten (een laserretroreflector, een seismisch en een zonnewind-experiment), maken foto’s en tv-beelden, verzamelen maanstenen en lezen de tekst van een gedenkplaat: ‘Here men from the planet Earth first set foot upon the Moon. July 1969, A.D. We came in peace for all mankind.’ Ze voeren een telefoongesprek met president Nixon en laten ook een mission patch van Apollo 1 achter, de missie waarbij drie astronauten in 1967 bij een brand om het leven kwamen.

Na een maanwandeling van iets meer dan twee uur gaan ze terug aan boord van de maanlander en mogen ze enkele uren slapen voordat ze terug opstijgen. Even later koppelt de Eagle weer aan de Columbia, de capsule waarin de derde astronaut, Collins, al die tijd baantjes om de Maan had gedraaid. Armstrong en Aldrin waren meer dan 21½ uur op de Maan geweest.

De terugvlucht verloopt voorspoedig. Het spannendste moment is het ogenblik dat de ruimtecapsule de aardatmosfeer induikt en het radiocontact wegvalt. Het hitteschild doet zijn werk, en even later daalt de Columbia aan drie enorme parachutes af naar de Stille Oceaan, waar de bemanning opgewacht wordt door de USS Hornet.

Apollo 11 is een fantastische, adembenemende documentaire die je meevoert met de meest tot de verbeelding sprekende missie uit de ruimtevaartgeschiedenis. De film kreeg, volkomen terecht, bijzonder lovende kritieken. Het merendeel van wat je te zien krijgt, is samengesteld uit niet eerder vertoonde archiefbeelden, die pas in 2017 ontdekt werden. Wat je hoort, zijn originele geluidsopnames, voornamelijk communicatie tussen Launch Control (Kennedy Space Center), Mission Control (Houston) en de astronauten (met veel biepgeluidjes).

Er zijn twee versies van de film: de lange versie (93 min), die zowel in IMAX-theaters als in gewone bioscoopzalen vertoond wordt, en een ingekorte versie van 45 minuten voor IMAX-theaters, onder de titel Apollo 11: First Steps. In Kinepolis Brussel speelt momenteel nog de lange versie; in het Omniversum krijg je de First Steps Edition te zien. Het is nog even wachten op de blu-ray, maar die wordt binnenkort beslist toegevoegd aan mijn verzameling!

apollo11incinemas.com
www.imax.com/movies/apollo-11-2019
www.imax.com/movies/apollo-11-first-steps-edition
www.imdb.com/title/tt8760684
www.omniversum.nl/nl/filmagenda/apollo-11
youtu.be/NxYsD_oUMCQ

dinsdag 20 augustus 2019

Intersteno Anthem

Het absolute hoogtepunt van de opening ceremony van het 52e Intersteno-congres in Cagliari was ongetwijfeld de wereldpremière van het Intersteno Anthem. Het anthem kwam er op initiatief van Carlo Eugeni. We lazen voor het eerst over Carlo’s voorstel om een heus Intersteno-anthem te maken in E-News (de driemaandelijkse elektronische nieuwsbrief van Intersteno) nummer 82 van december 2017.

In voornoemd nummer van E-News, en later ook op de Intersteno-pagina op Facebook, deed hij een oproep om ideeën in te sturen. Welke muziek zou voor het Intersteno-anthem gebruikt kunnen worden? Beethovens negende? Verdi’s triomfmars uit Aida? Een originele compositie? Waar moet de tekst over gaan? Over Intersteno natuurlijk. Maar wat betekent Intersteno voor ieder van ons? Waarom ben je trots erbij te horen? Welke waarden draagt de organisatie uit, en wat is haar bijdrage aan de wereld? Wie het weet, mag Carlo een mailtje sturen.

De andere leden van raad van bestuur vonden het eerst maar een beetje een mal idee, maar ze lieten Carlo doen. Het resultaat overtreft echter alle verwachtingen! In het jongste nummer van E-News konden we de tekst van het anthem al lezen. Bij de opening ceremony van het 52e Intersteno-congres in Cagliari worden we getrakteerd op de première: een live uitvoering met orkest, met een soliste en met een koor.

Het is geen gewoon koor. De koorleden zijn immers geen vocalisten, maar doventolken. Ze zijn in het zwart gekleed en dragen witte handschoenen, waardoor de gebaren die ze met hun handen maken, heel duidelijk zichtbaar zijn. De naam van dit koor uit Cagliari (met koorleden van over heel Sardinië) is MusicàLIS. De groep staat onder de leiding van muziektherapeute Stefania Coccoda en doventolk Luciana Ledda. De LIS in MusicàLIS is overigens de afkorting van ‘Lingua dei Segni Italiana’: de Italiaanse Gebarentaal.

De soliste is Alice Madeddu, een sopraan met roots in Cagliari en met een internationaal palmares. Het orkest is de Banda di Monastir, gedirigeerd door Alessandro Cabras.

Na zijn veel te lange intro verdwijnt Carlo van het podium. Het wordt muisstil in de zaal. En dan horen we door de luidsprekers (een variatie op) een bekende Franse zin weerklinken: ‘Attention... 3, 2, 1...’ gevolgd door een fluitsignaal, zoals aan het begin van een wedstrijd. Vervolgens horen we meerdere sprekers, in verschillende talen, door elkaar. De stemmen vervagen en worden overstemd door het geratel van schrijfmachines. Wanneer ook dat geluid wegebt, komt het orkest in actie. Eerst met tromgeroffel, dan met een rustige begeleiding van piano en strijkers. De sopraan begint te zingen: ‘Intersteno! Intersteno! ...’

Tijdens de uitvoering wordt de tekst op het grote scherm geprojecteerd, zoals bij karaoke, met het aan de beurt zijnde woord in een kleurtje. Aan het einde, bij de ‘clackity-clack’ (een onomatopee voor het getik van een schrijfmachine) wordt het publiek aangemoedigd om mee te zingen.

De uitvoering is fantastisch! Dat vind ik althans, en met mij blijkbaar vele anderen, want na afloop krijgen de uitvoerders (en Carlo) een staande ovatie. De muziek, de tekst, de hele performance: fenomenaal! Om eerlijk te zijn, toen Carlo een kleine twee jaar geleden met zijn gekke idee kwam, had ik nooit gedacht dat het uiteindelijk zoiets moois en ontroerends zou worden.

De ingestuurde ideeën werden door Carlo verzameld en aaneengeregen tot een min of meer samenhangend geheel. Daarna riep Carlo professionele hulp in van een Amerikaanse songwriter (Hannah Kohl) en een Italiaanse componist (Matteo Magris). Samen maakten ze er een bijzonder geslaagde compositie van. In E-News gaf Carlo de nodige toelichting bij de tekst. Het anthem kreeg als titel Verba Manent – The Spoken Word Remains.

In een eerste strofe wordt verwezen naar de geschiedenis van Intersteno en worden de namen genoemd van Marcus Tullius Tiro (algemeen beschouwd als de grondlegger van de stenografie), sir John Westby Gibson (de organisator van het allereerste Intersteno-congres in 1887) en Marcel Racine (voormalig secretaris-generaal van Intersteno, gekend van de Racine-show).

Het tweede couplet legt de nadruk op Intersteno als een grote familie, op de activiteiten van de federatie, en op waar het allemaal om draait: het ‘vangen’ van woorden. De twee laatste strofen gaan over de gebruikte technieken en over de competitiegeest bij de wedstrijden.

Tussen de coupletten door wordt telkens het refrein herhaald. Het refrein (alsook de titel van het anthem) is gebaseerd op het bekende Latijnse gezegde ‘verba volant, scripta manent’, wat je vrij kunt vertalen als ‘het gesproken woord vervliegt, wat geschreven staat, blijft’. In het refrein wordt het als volgt verwoord: ‘Verba volant – The spoken word flies away’, en ‘Scripta manent – The written word remains’. Maar Intersteno maakt daar komaf mee: Intersteno vangt immers het gesproken woord en legt het vast op schrift, waardoor ook het gesproken woord blijft! En zo ontstaat het nieuwe motto: ‘Verba manent – The spoken word remains!’, meteen de titel van het Intersteno-anthem.

Het anthem wordt beëindigd met een reeks ‘clackity-clacks’, met af en toe een ‘ding!’ ertussen, wat uiteraard doet denken aan het getik en het einde-regel-belletje bij een schrijfmachine. De onomatopeeën worden een aantal keer herhaald, accelerando, tot op het einde nog één keer een triomfantelijk ‘Intersteno!’ weerklinkt, gevolgd door het definitieve fluitsignaal dat ook het einde van een wedstrijd aankondigt.

Ik heb het hele anthem op video vastgelegd, omdat ik het na afloop beslist nog een paar keer wou kunnen bekijken en beluisteren. Een audio-opname van prima kwaliteit (opgenomen zonder publiek) kun je inmiddels ook beluisteren en downloaden vanaf de Intersteno 2019-website.

intersteno.org
intersteno2019.org
www.facebook.com/INTERSTENO-International-Federation-for-info-and-communication-processing-187448026111
www.facebook.com/MusicàLIS-329561590808930

maandag 19 augustus 2019

Vijftig jaar maanlanding

In een eerder artikel had ik het onlangs al over de vijftigste verjaardag van de maanlanding in 1969. Ook de Vlaamse Volkssterrenwachten besteden deze zomer uiteraard heel veel aandacht aan de Maan.

Zo kun je tijdens de zomermaanden in Cozmix, het bezoekerscentrum van Volkssterrenwacht Beisbroek, de tijdelijke tentoonstelling Vijftig jaar maanlanding bezoeken. Je kunt je bezoek combineren met de fulldomevoorstelling 50 jaar Apollo (Capcom Go! The Apollo Story) in het planetarium. De voorstelling in het planetarium blijft ook na de zomer nog te zien. Raadpleeg het programma op de Cozmix-website voor datums en tijden.

In de tentoonstelling zijn historische foto’s, krantenknipsels, video- en audiofragmenten te zien en te horen, alsook allerlei bijkomende informatie over de Maan. Uiteraard zijn er ook modellen te zien van de majestueuze Saturnus V-raket en de maanlander (waaronder ook de allernieuwste Lego Creator-set, die nog op mijn verlanglijstje staat).

Eigenlijk is het een verbazingwekkend verhaal. Aan het begin van de jaren zestig stond de ruimtevaart nog in zijn kinderschoenen, wat zeg ik, in zijn babyschoentjes. Aan het eind van het decennium liepen er mensen op de Maan! In minder dan tien jaar tijd ging men van enkele voorzichtige eerste stapjes tot een van de grootste verwezenlijkingen van het menselijk vernuft ooit.

Ik zou de tentoonstelling als een absolute aanrader willen omschrijven, maar ik ben als ruimtevaartfanaat natuurlijk een klein beetje bevooroordeeld. Maar een bezoek is ongetwijfeld de moeite waard voor iedereen die ook maar een klein betje interesse heeft voor ruimtevaart en geschiedenis!

cozmix.be