De essentie van de genetica

Als onderdeel van het Cartoonfestival 2014, dat dit jaar als thema Iedereen GENiaal heeft, en mooi aansluitend op de zomerlezing met als titel De genetische revolutie die professor Cassiman vorige week gaf, vond vanmorgen in cultuurcentrum Scharpoord in Knokke-Heist een panel plaats over humane genetica. Dit evenement kwam tot stand in samenwerking met de KU Leuven.

Na een algemene inleiding gaven drie Vlaamse onderzoekers elk een lezing over een bepaald aspect van de humane genetica: Gert Matthijs, Pascal Borry en Maarten Larmuseau. Het panel werd gemodereerd door Lieven Verstraete, bekend van het zondagochtendduidingsprogramma De zevende dag op één. Oorspronkelijk was er nog een vierde spreker voorzien (Koen Devriendt), maar die kon helaas niet komen. Na afloop was er gelegenheid voor vragen uit het publiek.

Erg veel volk blijkt op zondagmorgen niet uit hun bed te komen voor wetenschap, want de zaal zat maar halfvol. Zij die dat wel hadden gedaan, werden beloond met drie boeiende uiteenzettingen, waar ze ongetwijfeld heel wat van hebben kunnen opsteken.

Gert Matthijs is moleculair geneticus en werkt op het Centrum Menselijke Erfelijkheid van het UZ Leuven. Hij legde de basisprincipes van de genetica uit: wat zijn genen, wat is een genoom, hoe gebeurt een genetisch onderzoek en wat zijn de mogelijkheden en beperkingen?

Pascal Borry, docent medische ethiek, spitste zich toe op maatschappelijke thema’s en ethische kwesties die met genetica te maken hebben.

Maarten Larmuseau, evolutionair geneticus, had het over forensische genetica en moleculaire archeologie, en toonde met kaarten aan hoe je historische migraties kunt linken aan genetische informatie.

Net zoals op de lezing van Jean-Jacques Cassiman vorige week werd duidelijk hoe snel alles binnen dit onderzoeksgebied evolueert, en het is bijzonder boeiend om dit alles een beetje te proberen opvolgen.

Uiteraard werden de presentaties opgeleukt met enkele cartoons.

Binnen dit project hebben studenten de voorbije weken enkele bezoekers van het cartoonfestival (waaronder ook schrijver dezes) een vragenlijst voorgeschoteld over wat ze denken over verschillende aspecten van de genetica. De eerste taartdiagrammen werden vanmorgen ook gepresenteerd, maar op de interpretatie van de antwoorden is het nog even wachten.

Gert Matthijs en Pascal Borry hebben in de aanloop tot het cartoonfestival samen een populair-wetenschappelijk boek over humane genetica geschreven, in begrijpelijke taal en bedoeld voor het grote publiek: Iedereen geniaal – Humane genetica in woorden & cartoons, uitgegeven bij Ballon Comics. Beslist de moeite waard voor wie meer over dit onderwerp wil weten.

cartoonfestival.knokke-heist.be/essentie
www.kuleuven.be

Circus

Het circus is in de stad! Ons laatste circusbezoek dateerde al van heel wat jaartjes geleden, en de gratis tickets die Miche en Annelies gewonnen hadden bij Tam-Tam (een regionaal nieuws- en advertentieweekblad) konden we niet ongebruikt laten liggen. Gisteravond trokken we dus naar het park naast het Brugse station, waar Circus Barones voor de komende dagen zijn tenten heeft opgeslagen.

De voorstelling heeft ons aangenaam verrast. De tent leek ons eerder klein en de kassa had meer weg van een snoepkraam op de kermis, maar de artiesten konden ons toch een kleine twee uur blijven boeien met hun halsbrekende kunsten, al leken de clowns van geen kanten op hun collega die op de affiche staat afgebeeld.

We hebben met ingehouden adem zitten kijken naar de jongleur, de slangenmens en de Tsjechische trapezeartiste, en ook een van de clowns (een zekere Patatje, blijkbaar bekend van het VTM-programma Belgium Got Talent) bleek heel erg getalenteerd.

Daarnaast waren er ook heel wat dieren te zien. Geen wilde dieren, want dat mag niet meer. De tijd dat je in een circus leeuwen, tijgers en olifanten kon zien, is voorbij. Maar er waren leuke opvoeringen met hondjes (Beagles, ik moest aan Porthos* denken), Duitse pony’s, een paard, Zwitserse geiten, ara’s en lama’s!

Circus Barones staat nog tot volgende week zondag in Brugge. Daarna zet het zijn Vlaamse tournee verder in Sint-Lievens-Houtem, Herzele en Aalst. Als je er tegenop ziet om twee uur op houten bankjes zonder rugleuning te zitten, koop dan een kaartje voor de stoelen vlakbij de piste. De prijzen vallen best mee voor twee uur vertier.

www.circusbarones.com

* Porthos is de naam van de Beagle van kapitein Jonathan Archer uit Star Trek: Enterprise.

De genetische revolutie

Aan het weer van de laatste weken is niet niet te merken, maar het zomert in Knokke-Heist. Althans, dat wordt beweerd op de cultuurwebsite van de badstad. En dat betekent dat er weer zomerlezingen zijn. Wie van zijn zomerdag net iets meer wil maken, kan beginnen met een stevige informatieve voormiddag. Uniek in België, zo staat er nog. Allemaal goed en wel voor de mensen die met vakantie of met pensioen zijn. Ik behoor vooralsnog tot de kleine minderheid van de Belgische bevolking die nog moet werken voor de kost, en ik moest er dus enkele van mijn schaarse uurtjes verlof voor opnemen.

Maar ik had het er graag voor over. De lezing van 22 augustus had als titel De genetische revolutie, en de spreker was professor Jean-Jacques Cassiman. Dit mocht ik dus absoluut niet missen, gezien mijn grote belangstelling voor wetenschap. Cassiman heeft baanbrekend werk verricht op het gebied van DNA-onderzoek en humane genetica.

Professor Cassiman gaf in begrijpelijke taal een interessant overzicht van de ontwikkelingen van het genetisch onderzoek van de laatste 25 jaar, van het in kaart brengen van het menselijk genoom tot de huidige medische toepassingen. Uiteraard wierp hij ook een blik in de nabije toekomst en was er ruimte voor het stellen van vragen.

Deze lezing kaderde ook binnen het thema Iedereen GENiaal van het cartoonfestival, net als het panel dat op 31 augustus in cultuurcentrum Scharpoord zal plaatsvinden: De essentie van de genetica.

cultuur.knokke-heist.be

Zomertrip Disneyland Parijs

Het was alweer veel te lang geleden dat we nog eens voor enkele dagen naar Disneyland Parijs getrokken waren, dus deze zomer hebben we dat goedgemaakt. Sedert 10 juli is daar in het Walt Disney Studios Park een gloednieuw parkdeel geopend, met een erg leuke attractie.

En terwijl we toch in de buurt waren, zijn we ook nog een dagje naar Parijs geweest om er de toeristische trekpleisters nog eens te bezoeken.

Mocht je benieuwd zijn naar de details van onze Disney-trip en/of ons dagje Parijs, dan kun je ons tripreport lezen op issuu.

De foto’s vind je op Google Plus:

• Disneyland Park
• Walt Disney Studios Park
• Disney Village
• Dagtrip Parijs

www.disneylandparis.nl

Iedereen GENiaal!

Iedereen GENiaal is dit jaar het thema van het cartoonfestival in Knokke-Heist. Ik vraag me af of men zich voor deze slogan zou hebben laten inspireren door Gili’s theatershow Iedereen paranormaal van enkele jaren geleden. Hoe dan ook, zoals je merkt zit in ‘geniaal’ het woordje ‘gen’ verstopt. In deze editie van het cartoonfestival staat dan ook de wetenschap, en meer bepaald de humane genetica, centraal.

Het cartoonfestival is dit jaar een verrassende combinatie van cartoons en wetenschap. Maar vrees niet: je hoeft geen professor te zijn om de grapjes te snappen. Ze gaan overigens lang niet allemaal over wetenschap.

Het festival is dit jaar al aan zijn 53e editie toe. Het is dus ouder dan ik. Dit jaar vindt het festival plaats in een grote tent op het strand ter hoogte van het casino. Ik vond het wel bijzonder storend dat in de aanpalende tent van BMW Beach Lounge de muziek véél te luid stond.

Nog tot en met 14 september dagelijks toegankelijk van 10.00 tot 19.00 uur. Tip: tijdens de vuurwerkavonden van 19, 21, 23, 25 en 27 augustus zelfs open tot 22.00 uur.

cartoonfestival.knokke-heist.be

FedCon 2014

Ook dit jaar ben ik natuurlijk weer naar FedCon geweest, al jaren Europa’s grootste sci-fi-conventie. Ja, het is al een poosje geleden, maar wegens druk-druk-druk ben ik nu pas klaar met mijn conreport.

Het 28 pagina’s tellende, met foto’s geïllustreerde documentje kun je lezen en/of downloaden op issuu. Nog meer foto’s vind je op Google+ en Picasaweb.

issuu.com/gebo007/docs/fedcon2014
picasaweb.google.com/gebotopia/FedCon2014
www.fedcon.de

Lucy

Lucy is de nieuwe actiefilm van Luc Besson (van Le Grand Bleu en The Fifth Element), met Scarlett Johansson en Morgan Freeman in de hoofdrollen. Dat alleen al is voldoende reden om de film te gaan bekijken. Als je een fan bent van dit drietal, tenminste.

De film is gebaseerd op de mythe dat een mens slechts zowat 10% van zijn hersencapaciteit gebruikt, en laat zien wat er gebeurt bij een individu dat ineens ook die overige 90% weet te benutten. Ruikt naar sciencefiction, maar helaas, 0% science, 100% fiction.

Dat een mens slechts 10% van zijn brein gebruikt is inderdaad een fabeltje. Elk gebied, elke cel in ons brein heeft wel degelijk een functie. Vanuit evolutionair standpunt bekeken houdt zo’n bewering ook geen steek.

En dan nog: stel dat we inderdaad slechts 10% van onze capaciteiten zouden gebruiken, toegang tot die andere 90% zal er beslist niet toe leiden dat een mens dan ineens dingen kan doen die tegen de wetten van de fysica in gaan. Geloof dus niet dat zo iemand ineens voorwerpen door de lucht kan laten vliegen, haar tegenstanders op de grond kan laten neervallen alleen maar door er eens boos naar te kijken of andere hocus pocus kan uithalen. Allemaal larie en apekool. Een grotere hersencapaciteit zou eerder leiden tot een betere concentratie, verbeterde zintuiglijke waarneming, snellere reacties, betere oog-handcoördinatie, een beter geheugen, een verbetering van het redeneervermogen, etc., maar geen ‘controle over materie’ zoals in de film.

Maar als je dat alles even buiten beschouwing laat, dan is dit best een onderhoudende actiefilm, en dat zeg ik niet alleen omdat Johansson en Freeman toevallig twee van mijn favoriete filmspelers zijn. Er zit (jammer genoeg) wel behoorlijk veel geweld en bloed in de film. Dat wist ik op voorhand, want de trailer had dat al duidelijk gemaakt. In de rol van Lucy (on steroids) deed Johansson me soms wat denken aan Black Widow, het personage dat ze vertolkt in Marvels Avengers-reeks. En al die gesneuvelde Aziaten in maatpak riepen dan weer herinneringen op aan Kill Bill.

Het einde is wat povertjes, maar laat de weg open voor een vervolgfilm, dus wie weet krijgen we nog meer van dit.

Nog een weetje: zoals in de film al terloops wordt vermeld, was Lucy ook de naam van de ‘eerste vrouw’. Niet Eva dus. Lucy was de naam die gegeven werd aan een vrouwelijke australopithecus afarensis wiens gedeeltelijke skelet in 1974 in Ethiopië werd opgegraven. Deze Lucy leefde ongeveer 3,2 miljoen jaar geleden. De australopithecus afarensis werd daarmee de oudst bekende fossiele mensachtige die rechtop kon lopen. Dat laatste kan men onder andere afleiden uit de vorm van het bekken. De naam Lucy werd gekozen omdat de paleontologen die het skelet ontdekten, tijdens hun werkzaamheden herhaaldelijk en luid het nummer Lucy in the Sky with Diamonds van de Beatles draaiden. Gelukkig niet in de versie van Bill Shatner.

www.lucymovieintl.com

Dawn of the Planet of the Apes

De nieuwe Apenplaneetfilm, Dawn of the Planet of the Apes, is het vervolg op Rise of the Planet of the Apes uit 2011. Hoewel het zondermeer mogelijk is om Dawn te gaan bekijken zonder dat je Rise hebt gezien, mis je dan natuurlijk wel de hele voorgeschiedenis.

In de film uit 2011, die op zich een prequel is van Planet of the Apes (het origineel uit 1968 met Charlton Heston), zien we hoe een uit de hand gelopen laboratoriumexperiment twee ernstige gevolgen heeft. Om te beginnen wordt een groep apen die een retrovirus toegediend krijgen, intelligenter. Ze weten te ontsnappen en ontkomen naar een bos, waar ze zich verscholen houden. Hun toegenomen intelligentie blijkt erfelijk te zijn. Aan de andere kant blijkt het retrovirus fataal te zijn voor mensen. Aan het einde van de film zien we hoe een piloot, die met het virus besmet is, het virus over de hele wereld dreigt te gaan verspreiden.

In Dawn of the Planet of the Apes zijn we tien jaar verder. Het virus heeft ondertussen een groot deel van de wereldbevolking uitgeroeid, en slechts hier en daar weten kleine groepen mensen, die een natuurlijke immuniteit voor het virus hebben, te overleven. Wereldwijd is de economie ineengestort, steden zijn verwilderd en door gebrek aan elektriciteit is er nog maar weinig technologie over.

De hele film draait om het conflict dat uitbreekt wanneer een groep menselijke overlevers per toeval de groep intelligente apen ontmoet, die zich intussen flink vermenigvuldigd hebben en nog steeds in Muir Woods wonen (het bos aan de andere kant van de Golden Gate Bridge bij San Francisco). We zien dat er in beide kampen, zowel bij de mensen als bij de apen, individuen van goede wil zijn (die willen samenwerken) en individuen van slechte wil (die tegen iedere vorm van samenwerking zijn en de boel saboteren).

De rol van Caesar, de leider van de apen, wordt vertolkt door de ondertussen voor dit soort klusjes bekend geworden Andy Serkis. Serkis verwierf naam en faam met zijn vertolkingen van Gollum (Sméagol) in de Lord of the Rings-trilogie en King Kong in de gelijknamige film uit 2005. In de recente Kuifje-film van Spielberg (The Adventures of Tintin) speelde Serkis de rol van kapitein Haddock. Net als bij die eerdere rollen werd ook nu weer gebruik gemaakt van performance capture, een techniek waarbij de vertolking van een echte acteur (Serkis) door de computer gecapteerd en overgebracht wordt op een geanimeerd personage (Caesar). Door de ook nu weer sublieme vertolking van Serkis zijn zowel de bewegingen als de gelaatsuitdrukkingen van Caesar erg waarheidsgetrouw.

De film wordt zowel door het publiek als door veruit de meeste critici erg goed onthaald. Als je eenmaal het idee van intelligente (en sprekende) apen hebt geaccepteerd, dan zijn de apen bijzonder geloofwaardig neergezet. De film is technisch heel knap gemaakt, de plot zit intelligent in elkaar, en we realiseren ons dat mensen en apen een gedrag vertonen dat heel dicht bij elkaar staat. Na Rise of the Planet of the Apes (2011) is dit vervolg een geloofwaardige aanloop naar de planeet waar astronaut George Taylor (Charlton Heston) in 1968 op landde, weliswaar zonder te beseffen dat het de Aarde was. Sommige scènes, waarin de apen zich bewapend hebben met geweren en waarin mensen in kooien worden opgesloten, doen heel erg aan de beginscènes uit Planet of the Apes (1968) denken.

Het open einde laat vermoeden dat er over een paar jaar wellicht nóg een vervolg aankomt, en van mij mag dat best.

www.dawnofapes.com

Pairi Daiza

’t Is weer de tijd van de zomeruitstapjes. Dit jaar zijn we voor het eerst naar Pairi Daiza geweest, een bijzonder mooi dierenpark in Cambron-Casteau, in Henegouwen, dat tot een jaar of vijf geleden nog Paradisio heette.

Pairi Daiza is onlangs nog in het nieuws geweest door de komst van de twee Chinese reuzenpanda’s Hao Hao en Xing Hui, maar die zaten beide keren dat we in hun verblijf gingen kijken een beetje verstopt in een donker hoekje. Daardoor heb ik er jammer genoeg geen kwaliteitsvolle foto’s van kunnen nemen.

Maar geen nood, in Pairi Daiza zitten gelukkig nog veel meer beestjes, en ik ben erg tevreden met de foto’s die ik heb gemaakt. Een selectie ervan kun je bekijken op mijn Google Plus-profiel of onderaan dit stukje.

Het baden van de olifanten hebben we gemist, maar we waren wel op tijd voor het voederen van de giraffen. Annelies vond het enig! We konden er heel dicht bij en stonden oog in oog met deze majestueuze dieren. Ze waren helemaal niet schuw en lieten zich gewillig aaien.

Pairi Daiza is een erg aantrekkelijk park. Je kunt er niet alleen een grote verscheidenheid aan dieren bekijken, het park bevat ook enkele indrukwekkende bouwwerken en ruïnes. Die laatste zijn overblijfselen van de voormalige Abdij van Cambron.

Een erg groot deel van het park is Aziatisch gethematiseerd, met de grootste Chinese tuin en de enige Indonesische tuin van Europa. We vonden er zelfs een miniatuur van de Borobudur, het beroemde boeddhistische tempelcomplex op Java, met zijn vele stoepa’s.

Ook het Thaise ‘Huis van de ambachtsman’, met zijn talrijke houten sculpturen en helemaal gewijd aan de olifant, is indrukwekkend.

Pairi Daiza telt ieder jaar méér bezoekers. In 2013 werd het verkozen tot beste themapark van België, en in 2014 tot mooiste park en beste dierentuin van België.

plus.google.com/photos/+GeertBonte/albums/6043337369824782417
www.pairidaiza.eu

Titanic – The Artifact Exhibition

Nog tot eind september november kun je in paleis 2 op de Heizel een tentoonstelling gaan bekijken met voorwerpen die geborgen zijn uit het wrak van de Titanic.

Titanic – The Artifact Exhibition is een interessante, mooi vormgegeven en bij momenten ontroerende reizende tentoonstelling.

Van het schip zelf, dat al meer dan 100 jaar op de bodem van de oceaan rust, blijft steeds minder over. Het wordt beetje bij beetje verteerd door metaaletende bacteriën. Het schip bergen is een onmogelijke taak. Het zou helemaal uit elkaar vallen. De bergers hebben dus gekozen voor de tweede beste optie: niet het schip zelf naar boven brengen, maar zo veel mogelijk voorwerpen redden.

Al deze artefacten werden verdeeld onder een aantal reizende en permanente tentoonstellingen, en zijn zeker de moeite van het bekijken waard. Ze houden de herinnering aan het nog steeds tot de verbeelding sprekende drama levendig. Bij het binnenkomen van de tentoonstelling krijg je een audiogids mee, een apparaatje waarmee je overal de bijbehorende uitleg te horen krijgt. Naast deze gesproken uitleg – met aparte versies voor kinderen en volwassenen – zijn ook overal pancartes met teksten aanwezig.

Naast originele voorwerpen zijn er ook enkele delen van het schip nagebouwd. Zo kun je door een eersteklassegang wandelen en een blik in de kajuiten werpen. Er is ook veel beeldmateriaal te zien: foto’s, documenten en video.

De tentoonstelling focust ook op de Belgen die indertijd aan boord waren van de fatale maidentrip van de Titanic. Bij het binnenkomen krijgt iedere bezoeker ook een boarding pass met de naam van een van de 2.224 mensen (passagiers en bemanning) die aan boord waren. Aan het einde van de tentoonstelling kun je op de lijsten met slachtoffers en overlevenden zoeken of je het gered hebt of niet.

Ter gelegenheid van de tentoonstelling is Titanic, James Cameron’s bioscoopfilm uit 1997, tijdelijk weer in 3D te bekijken in de nabijgelegen Kinepolis.

Een bezoekje overwaard. Mis deze tentoonstelling niet!

Edit 2014-08-22: oorspronkelijk tot eind september, maar wegens groot succes verlengd tot eind november 2014.

www.expo-titanic.be