In het Beatrixgebouw van de Utrechtse Jaarbeurs loopt al enkele maanden de prestigieuze NASA-tentoonstelling A Human Adventure. Ik was natuurlijk al langer van plan om daarheen te gaan, en gisteren heb ik eindelijk een gaatje gevonden in mijn volle agenda om de tentoonstelling te gaan bezoeken.
Ik heb nog even overwogen om met de trein te gaan, maar toen ik ontdekte dat ik daar, als ik om 06.36 uur zou vertrekken (schandalig vroeg voor een zaterdag!), vier uur en zeven minuten over zou doen met vier keer overstappen (en dus vier keer het risico om een aansluiting te missen), koos ik gemakshalve toch maar voor de auto. Daarmee lukte het, uiteraard met inachtneming van alle snelheidsbeperkingen (en zonder files!), gemakkelijk in twee uur en een kwartier.
A Human Adventure is een reizende ruimtevaarttentoonstelling van de NASA. De tentoonstelling was eerder al te zien in Stockholm, Madrid en Istanboel, en na Utrecht komt Tokio aan de beurt. Er worden meer dan 300 items geëxposeerd, waarvan volgens de website vele nog nooit eerder tentoongesteld werden. Ik hoopte dus, ondanks het feit dat ik op ruimtevaartgebied al flink verwend ben door mijn recente bezoeken aan het National Air and Space Museum in Washington en aan het Kennedy Space Center, in Utrecht toch enkele interessante nieuwigheden te kunnen ontdekken.
En inderdaad: de tentoonstelling heeft me niet ontgoocheld. De ruimtecapsules die er staan zijn weliswaar bijna allemaal replica’s of testmodellen, maar je kunt ze van heel dichtbij bekijken. De tentoonstelling is ook erg mooi vormgegeven.
Bij het binnenkomen van het Beatrixgebouw vind je op de benedenverdieping een kopie op ware grootte van het voorste gedeelte van een spaceshuttle. Als je er niet te snel voorbij loopt, merk je dat er een trap is (en een rolstoellift), waarmee je naar het niveau van het flight deck kunt om een blik te werpen in de cockpit.
De eigenlijke tentoonstelling bevindt zich op de zevende verdieping. Wanneer je in de lift stapt, kom je al helemaal in de sfeer, met foto’s en teksten die betrekking hebben op het Apollo-programma. Voordat je de eigenlijke tentoonstelling binnengaat, krijg je een audiogids. Op het scherm van het apparaatje krijg je op heel wat plaatsen ook foto's en videofragmenten te zien.
De tentoonstelling is ingedeeld in een aantal zalen, elk met hun eigen thema. De eerste zaal heeft als thema ‘De dromers’, en je maakt er kennis met mensen als Leonardo da Vinci (homo universalis), Jules Verne (schrijver van o.a. De la terre à la lune), Georges Meliès (filmmaker, o.a. Le voyage dans la lune), H.G. Wells (auteur van o.a. The Time Machine en War of the Worlds), en Robert McCall (kunstschilder die heel wat ruimtevaartillustraties maakte en NASA-mission patches ontwierp). Er is ook een fragment te zien uit Frau im Mond, een sciencefictionfilm van Fritz Lang uit 1929, die een reis naar de maan laat zien.
Het volgende thema, ‘Go fever’ focust op de ruimtewedloop in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw. Aan het plafond hangt een kopie van Sputnik-1 en er zijn foto’s en tijdschriften uit dat tijdperk te zien. Op een antiek aandoend tv-toestel wordt een fragment getoond van Kennedy’s ‘moon speech’. We leren hier ook meer over Joeri Gagarin en Alan Shepard, respectievelijk de eerste Rus en de eerste Amerikaan in de ruimte.
Daarna komen ‘De pioniers’ aan bod: Konstantin Tsiolkovsky, Hermann Oberth, Robert Goddard, Sergei Korolyov, Werner von Braun en John Houbolt. In een vitrinekast liggen enkele voorwerpen waaronder von Brauns cowboyhoed. In deze zaal zien we ook de eerste raketonderdelen en ruimtecapsules: een geborgen neuskegel van een Jupiter-raket, kleine schaalmodellen van een V2, van raketten van de Mercury-, Gemini- en Apollo-projecten en van de spaceshuttle, een groot liggend model van een Saturn V-maanraket, een doorzichtig model van een vastebrandstofraket, enkele motoronderdelen en een paar brokstukken van een V2.
In de zaal met als thema ‘Volharding’ zien we enkele ruimtepakken, waaronder ook een opengewerkt exemplaar. Bijzonder interessant: zo kun je zien hoe zo’n pak uit laagjes opgebouwd is en hoe het er vanbinnen uitziet. Ik ontdek hier ook een pak dat John Young gedragen heeft tijdens zijn Apollo 16-missie. Ook ruimtevoeding komt hier aan bod. Voorts heel wat krantenpagina’s met ruimtevaartnieuws. Even verderop in dezelfde zaal staan drie grote modellen op ware grootte: een maanauto, een Russische Loenochod en een stuk van een Amerikaanse maanlander. Door een glazen wand kun je een blik werpen op de instrumentenpanelen. Hier staan ook enkele kleine schaalmodellen van eerdere prototypes van de maanlander. Je kunt hier mooi zien hoe het ontwerp geëvolueerd is van iets heel eenvoudigs tot het vreemd uitziende tuig dat het uiteindelijk geworden is. In het midden van de zaal bevinden zich in een vitrine enkele stukjes maansteen die door president Nixon aan Nederland geschonken zijn. Tenslotte kun je hier een aantal camera’s zien die gebruikt zijn voor het maken van foto’s vanaf het maanoppervlak, en bij het verlaten van de zaal hangt een paneel genaamd ‘The Mercury 13’ met foto’s van 13 vrouwelijke kandidaat-astronauten, die uiteindelijk nooit hebben gevlogen. Iedereen kent natuurlijk de ‘Mercury 7’, de zeven (mannelijke) astronauten van het Mercury-programma, maar bijna niemand kent de 13 vrouwen die toen óók een astronautenopleiding hebben gekregen. Dat komt doordat geen van hen ooit in de ruimte heeft gevlogen, en omdat ze ook niet door de NASA geselecteerd werden; het ging om een privé-initiatief, en ik moet eerlijk toegeven dat ik er vóór mijn bezoek aan deze tentoonstelling ook nog nooit van gehoord had. De Amerikanen zouden uiteindelijk pas in 1983 voor het eerst een vrouw de ruimte in sturen: Sally Ride. De Russen deden dat al 20 jaar eerder: Valentina Teresjkova in 1963.
Het volgende thema is ‘Innovatie’, een heel grote zaal met enkele grote stukken: een Mercury-capsule, een Gemini-capsule en de bovenste trap van een Agena-raket. Hier wordt de koppeling tussen de Gemini en de Agena geënsceneerd, een maneuver dat de astronauten moesten uitvoeren als voorbereiding voor de koppelingen die later nodig zouden zijn bij het Apollo-programma. De aanblik van de Gemini, met zijn smalle, zwarte commandomodule en zijn brede, witte servicemodule, roept heel wat herinneringen op: in mijn jeugdjaren heb ik zelf nog een schaalmodel van dit ruimtetuig in elkaar gezet. Daardoor herinner ik me nog zowat alle onderdelen en vormen tot in detail. De ene deur van de commandomodule staat open, de andere is eruit gehaald, zodat je een blik naar binnen kunt werpen.
Even verderop staan enkele antieke consoles met schermen, knoppen en hendeltjes, en de koppelstukken die ontworpen werden voor het Apollo/Soyuz Test Project (waarbij in 1975 voor het eerst een Amerikaans en een Russisch ruimtetuig met elkaar koppelden en astronauten van beide ruimtemogendheden elkaar in de ruimte de hand konden schudden). Hier bevindt zich ook een luik van een Apollo-capsule, en bergingsmateriaal om een in zee neergekomen ruimtecapsule (en de astronauten, uiteraard) terug op het droge te hijsen. Een ander groot stuk in deze zaal is een kopie van een Apollo-capsule. Het luik is eruit gehaald en vervangen door een doorzichtige wand, zodat je naar binnen kunt kijken. Boven het toestel hangt tegen het plafond een gedeeltelijk opgevouwen rood-witte parachute.
In deze grote zaal staan ook nog heel wat andere items, zoals een model van de Skylab, enkele Skylab-onderdelen, een rekenliniaal die de astronauten in de ruimte moesten gebruiken om berekeningen uit te voeren, en enkele primitieve computers. Als je bedenkt hoe primitief de computers in het Apollo-tijdperk nog waren – nu loopt iedereen gewoon rond met een smartphone die vele malen krachtiger is! – mag het een klein wonder heten dat men daarmee naar de maan kon vliegen.
Hier wordt ook aandacht besteed aan het ongeluk met de spaceshuttle Columbia. Je kunt hier een nagemaakt stuk van de vleugel zien, dat na het ongeluk bij tests werd gebruikt en waarmee uiteindelijk werd aangetoond dat een klein stukje isoleerschuim wel degelijk een groot gat in de vleugel heeft kunnen slaan. Bij de lancering en tijdens de vlucht had niemand er wat van gemerkt, maar bij de terugkeer in de dampkring konden gloeiend hete gassen op die manier de shuttle binnendringen, wat uiteindelijk tot de complete desintegratie van de orbiter heeft geleid, waarbij alle zeven astronauten jammer genoeg om het leven kwamen.
Tenslotte staat in deze zaal ook nog een interactieve globe. Op de globe wordt het oppervlak van de planeten en manen van ons zonnestelsel geprojecteerd. Je kunt de globe laten roteren en van alle kanten bekijken. Je bedient hem via een aanraakscherm. Uiteraard wilden vooral de jonge bezoekers dit allemaal ten overvloede uitproberen.
En dan komen we bij de laatste zaal van de NASA-tentoonstelling: ‘De volgende generatie’, waar aandacht besteed wordt aan het International Space Station (ISS) en de Hubble Space Telescope (HST).
Hierna moet de audiogids weer ingeleverd worden, maar het is nog niet afgelopen! In Nederland wordt de reizende NASA-tentoonstelling aangevuld met een Nederlands luik, genaamd Dutch Dimensions, met meer dan 100 unieke Nederlandse items. Daarbij gaat natuurlijk aandacht naar het verblijf van André Kuipers in het ISS, maar ook heel wat andere Nederlandse verwezenlijkingen op het gebied van ruimtevaart komen aan bod. Tal van Nederlandse bedrijven en instellingen hebben hardware en beelden voor de tentoonstelling geleverd.
Helemaal aan het einde van de tentoonstelling kun je nog de voetafdrukken bewonderen van astronauten Charlie Duke en André Kuipers, die hier op 20 juni vorig jaar de tentoonstelling hebben geopend.
Ik had van tevoren op de website gelezen dat ik wel mocht fotograferen, maar niet flitsen. Bij het binnenkomen van de tentoonstelling bleek al dat dat moeilijk ging worden. De tentoonstelling is erg mooi ontworpen, maar jammer genoeg bijzonder schaars verlicht. Goede, scherpe foto’s maken zonder flits is dus niet simpel. Maar gelukkig heb ik een goede, lichtgevoelige camera en heb ik ondertussen al heel wat ervaring met het fotograferen in moeilijke omstandigheden. Je kon tussen deze tekst door al enkele van mijn foto’s zien. Meer foto’s vind je hieronder of op mijn Google Plus-account.
NASA – A Human Adventure, nog tot 31 januari in het Beatrixgebouw van de Jaarbeurs in Utrecht (later dit jaar in Tokio). Voor ruimtevaartfanaten absoluut niet te missen, maar toch ook een bijzonder leerrijke en aantrekkelijke tentoonstelling voor het ‘gewone’ publiek.
Nog een laatste tip: als je je ticket online koopt, doe dat dan via de website van de ANWB: dat scheelt weer anderhalve euro per kaartje.
www.ahumanadventure.com
www.ahumanadventure.nl
www.anwb.nl/landvananwb/nasa-a-human-adventure
www.dutch-dimensions.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten