Een poosje geleden brachten we met Volkssterrenwacht Beisbroek, als afsluiter van onze astronomische uitstap naar Rupelmonde en Sint-Niklaas, een bezoekje aan de collega’s van Volkssterrenwacht Armand Pien. Deze volkssterrenwacht is gelegen in het hartje van Gent, en is verbonden aan de universiteit aldaar. Midden in de stad is natuurlijk absoluut geen ideale locatie voor een observatorium – te veel lichtpollutie – en men focust zich daarom niet op astronomische waarnemingen, maar op educatie van het publiek en popularisering van de wetenschap. De sterrenwacht is genoemd naar ’s lands beroemdste weerman.
De sterrenwacht zit verscholen achter een gevel die momenteel in de steigers staat. Eenmaal het gebouw binnen, worden we naar een binnenplaats geleid waar we al meteen een unicum te zien krijgen: als ik het goed begrepen heb, is dit de grootste werkende barometer ter wereld. Het is inderdaad een indrukwekkend instrument. Voor de doorsneebezoeker lijkt het wellicht op een reusachtige kwikthermometer, maar het is een oliebarometer. De vloeistof is rood gekleurde olie, die onder invloed van de luchtdruk een bepaalde hoogte bereikt in de glazen buis. Een vacuümpomp bovenaan houdt het bovenste gedeelte van de buis luchtledig. Er is voor olie gekozen in plaats van water, om de barometer vorstbestendig te maken.
Het instrument is bevestigd aan de zijkant van een toren die als liftkoker dienst doet. Ernaast bevindt zich een metalen trap. Sportief als we zijn, beklimmen we die enthousiast om zo het ding wat van naderbij te kunnen bekijken. Bovenaan kunnen we zien dat de vloeistofkolom zo’n 12,1 meter hoogte bereikt, wat naar ik vermoed overeenkomt met een luchtdruk van ongeveer 1010 hPa. We moeten hier beslist eens terugkomen wanneer het donker is, want dan schijnt het erg mooi te zijn met de lichtjes. In de olie zit immers ook een fluorescerende stof, die mooi oplicht onder de UV-verlichting.
Maar we zijn natuurlijk niet al die trappen opgeklommen op alleen maar de bovenkant van de barometer te zien. Boven bevinden zich immers ook de lokalen van de sterrenwacht. We worden verwelkomd in een zaaltje waar we straks een 3D-film te zien zullen krijgen. Maar eerst verdelen we ons in drie groepjes. Ieder groepje wordt onder de hoede van een andere sterrenwachtmedewerker naar een verschillende bestemming geloodst.
Op weg naar het grasplein met de meteo-instrumenten, op het platte dak van het gebouw, komen we nog een slinger van Foucault tegen. De slinger is zo’n kwartier geleden in beweging gezet, en laat al duidelijk zien hoe ver de Aarde in die tijd om zijn as is gedraaid. De slinger blijft immers altijd netjes in hetzelfde vlak slingeren, maar aangezien de Aarde draait, lijkt het alsof dat vlak roteert.
Op het grasplein zien we een pluviometer, een puviograaf en een thermometerhut met thermometer, hygrometer en barometer. Hogerop staan een analoge en een digitale anemometer. Er staat ook een verrekijker opgesteld op een statief. De kijker is gericht op het Gentse stadhuis, waar we op een van de torentjes zowaar een zonnewijzer kunnen ontwaren. We hebben hier ook een vrij uitzicht over Gent. Achter ons zien we de Boekentoren staan, voor ons de beroemde Gentse torenrij met de Sint-Niklaaskerk, het belfort en de Sint-Baafskathedraal.
In het meteolokaal krijgen we nog wat bijkomende uitleg en op een computerscherm zien we ook alle weergegevens in real time verschijnen. Ergens aan een wand hangt nog een oude weerkaart van Europa, waarop de hoge en lage drukgebieden door Armand Pien himself getekend zijn. Allemaal nog analoog natuurlijk, met waskrijtjes.
De volgende halte is de volledig gerestaureerde grote koepel, met een indrukwekkende, glimmende, koperkleurige Steinheil-Cooketelescoop uit 1880, met Zeiss-optiek. Het is een 9-inch-lenzenkijker met equatoriale montering. Günther Boerjan geeft ons een bijzonder interessante uitleg over de geschiedenis en de verbazingwekkende mechaniek van het toestel. Het gaat om een instrument dat oorspronkelijk toebehoorde aan de 19e-eeuwse industrieel, amateurastronoom en fotografiepionier Désiré Van Monckhoven. De telescoop bezit een volgsysteem dat niet elektrisch aangedreven wordt, maar door een gewicht waarvan de snelheid geregeld wordt het een Watt-regulator. Interessant om te zien, very steampunky...
Daarna mogen we ook even gaan kijken in de kleine koepel, waar sinds kort een moderne spiegelkijker staat. Daarover valt natuurlijk veel minder te vertellen, met dergelijke kijkers zijn we meer vertrouwd.
Het bezoek wordt afgesloten met een drankje en een heuse 3D-videovoorstelling. Er wordt gebruikgemaakt van Z-Flux: unieke, innovatieve en ter plekke ontworpen planetariumsoftware waarmee computeranimaties in 3D geprojecteerd worden. We krijgen dus allemaal zo’n brilletje op. Geen goedkoop kartonnen rood-groen of rood-blauw brilletje, maar een polarisatiebril zoals je tegenwoordig ook in de bioscoop krijgt bij 3D-voorstellingen. Na een demonstratie van realtimecomputeranimatie – waarbij twee bofkonten uit het publiek eventjes een Space Shuttle orbiter respectievelijk een Klingon Bird-of-Prey mogen besturen – krijgen we de voorstelling 1000 meteoren en kometen te zien, een documentaire over planetoïden, kometen en ander kosmisch puin. De film begint met het Toengoeska-event uit 1908, waarbij waarschijnlijk een meteoriet in de atmosfeer boven Siberië ontploft is.
En daarmee kwam een einde aan deze bijzonder leerrijke dag. Sorry voor de ietwat bedenkelijke kwaliteit van de foto’s, maar die zijn gemaakt met mijn smartphone want ik had m’n spiegelreflex die dag niet bij.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten