Reis om de wereld

In 2010 hebben we twee keer een reis om de wereld gemaakt. Niet in het echt natuurlijk. ‘Reis om de wereld’ was het thema van twee evenementen die we tijdens het afgelopen jaar hebben bezocht: in de zomer het zandsculpturenfestival in Blankenberge, en onlangs nog het ijssculpturenfestival in Brugge.

Op beide festivals waren bekende bouwwerken en personages van over de hele wereld meticuleus gesculpteerd door bijzonder getalenteerde internationale artiesten, in Blankenberge met rivierzand, in Brugge met sneeuw en ijs.

Omdat beelden meer zeggen dan woorden, geef ik hieronder meteen de links naar de fotoreeksen die ik van beide evenementen online heb gezet:

• Zandsculpturenfestival Blankenberge 2010
• IJssculpturenfestival Brugge 2010

Het ijssculpturenfestival is nog tot 16 januari te bekijken op het Brugse stationsplein.

www.icesculpture.be
www.zandsculptuur.be

Typografie in e-books

Ik heb de laatste weken een hoop e-books onder ogen gekregen. Sommige zijn gratis public domain-boeken die ik van Project Gutenberg heb gedownload, andere zijn boeken die ik in een e-bookstore heb aangekocht (o.a. Kobo, ebook.nl), nog andere zijn boeken die auteurs op hun eigen website aanbieden. Voor de goede orde: het gaat hier telkens om epub-bestanden, dus geen pdf.

Van al die boeken zijn er slechts bitter weinig die voldoen aan de gangbare typografische standaarden. In de meeste gevallen laten verscheidene typografische aspecten heel wat te wensen over, in tegenstelling tot de klassieke papieren boeken, waar doorgaans weinig op aan te merken valt. Hieronder geef ik een lijstje van de dingen die mij het meeste storen, telkens met twee voorbeelden (schermafdrukken gemaakt via Adobe Digital Editions): eenmaal zoals het niet moet en eenmaal volgens de regels van de kunst.

Aanhalingstekens en gedachtestreepjes

Vaak worden de rechte aanhalingstekens gebruikt ('...' en "...") in plaats van gekrulde aanhalingstekens (‘...’ en “...”). Rechte aanhalingstekens doen denken aan een antieke schrijfmachine. In professioneel drukwerk horen gekrulde aanhalingstekens (en weglatingstekens) te staan.

Vaak worden koppeltekens (-) gebruikt in plaats van gedachtestreepjes (–). Ook een oude schrijfmachinegewoonte.

Uitvullen zonder afbreken

Vaak wordt de tekst uitgevuld zonder dat lange woorden afgebroken worden aan het einde van de regel, wat resulteert in heel wat regels met veel te grote spaties tussen de woorden. Dat is allerminst bevorderlijk voor de leesbaarheid. Omdat vrijwel geen enkele e-reader die vandaag op de markt is over ingebouwde afbreekalgoritmen beschikt, is uitvullen in epub-bestanden dus ten sterkste af te raden. Niet uitgevulde, links uitgelijnde tekst leest overigens veel prettiger, vind ik.

Cursieve lettertypen

De meeste e-books bevatten geen ingesloten lettertypen. De reader geeft de tekst dan weer met een ingebouwd standaardlettertype. Cursieve tekst wordt elektronisch schuin gezet, wat in een geschreefd lettertype meestal een bijzonder lelijk resultaat geeft. In professionele typografie wordt gebruik gemaakt van aparte fonts voor cursief. Hetzelfde geldt overigens voor vet, maar daar valt het niet zo op; het verschil is bij cursief het duidelijkst te zien.

Blanco regels tussen de alinea’s

Vaak staan er onnodige blanco regels tussen de alinea’s. In een doorlopende tekst, zoals een roman, is dat storend, zeker wanneer er veel met korte alinea’s van een of twee regels gewerkt wordt, zoals bij dialogen:

In papieren romans vind je dat nooit. Daar is het gebruikelijk om de alinea’s zonder blanco regels op elkaar te laten aansluiten, met een kleine insprong aan het begin van iedere nieuwe alinea:

Conclusie

Bij e-books die niet via een professionele uitgeverij tot stand zijn gekomen, zijn deze fouten nog enigszins verschoonbaar. Auteurs die hun eigen e-books aanbieden of vrijwilligers die public domain-boeken naar het epub-formaat omzetten, hebben meestal niet de nodige typografische en/of technische kennis. Al vind ik wel dat ze toch wat meer moeite zouden moeten doen om hun werk op een keurige manier te presenteren.

Van e-books die door uitgeverijen aangeboden worden, zou je toch zeker dezelfde typografische kwaliteit als in een papieren boek mogen verwachten, en ik moet helaas vaststellen dat dat lang niet altijd het geval is. Ik kan hieruit alleen maar concluderen dat de uitgeverijen het elektronisch uitgeven nog wat stiefmoederlijk behandelen. Gauw even converteren en de kous is af. Kwaliteitscontrole achten ze niet nodig. Als het maar leesbaar is.

Lezers van e-books worden blijkbaar nog niet altijd serieus genomen. Hebben zij dan geen recht op dezelfde kwaliteit die voor papieren uitgaven als vanzelfsprekend beschouwd wordt?

Ik moet een en ander toch ook een beetje relativeren: de kans is groot dat heel wat modale lezers zich daar allemaal niet aan storen en al die mankementen niet eens opmerken – wellicht vinden ze mij een muggenzifter. Maar typo-nerds als ik kunnen zich hier mateloos aan ergeren.

Mijn oplossing

Omdat ik dus nogal een pietje-precies ben en een beetje kan programmeren, heb ik snel even een Perl-scriptje gemaakt om mijn epub-bestanden te fatsoeneren alvorens ik ze op mijn reader zet en begin te lezen. Mijn scriptje zorgt ervoor dat een aantal lettertypen ingesloten worden (zodat ik straks echte cursieven te zien krijg), converteert rechte naar gekrulde aanhalingstekens (en weglatingstekens), vervangt uitgevulde tekst door links uitgelijnde tekst en vervangt koppeltekens door gedachtestreepjes waar van toepassing. Als er storende elementen in de lay-out zitten, pas ik daarna handmatig de CSS-stijlen aan. Daarvoor maak ik gebruik van Sigil, een gratis epub-editor.

Eén probleempje nog: de via een e-bookstore aangekochte e-books zijn doorgaans beveiligd met Adobe DRM (digtal rights management), waardoor je de bestanden niet zomaar kunt aanpassen. Die DRM moet er dus eerst afgehaald worden. Een echt probleem is dat niet, want de nodige Python-scripts zijn makkelijk op het internet te vinden (met dank aan i♥cabbages). DRM is bedoeld als een beveiliging tegen piraterij, maar in de praktijk is het alleen maar hinderlijk voor de reguliere gebruikers. De DRM verhindert hen immers om het bestand op meerdere readers te gebruiken, te converteren naar andere bestandsformaten of om het in een webbrowser te lezen als ze dat zouden willen (bijvoorbeeld met de Firefox-addon EPUBReader of via een cloud service als Ibis Reader). Voor de piraten is het omzeilen van DRM kinderspel, dus die hou je er niet mee tegen. Er gaan dan ook vele stemmen op om DRM gewoon af te schaffen.

Ik gooi de DRM dus meteen van al mijn aangekochte ebooks. Niet omdat ik het bestand illegaal wil verspreiden (doe ik niet, ik ben een eerlijke gebruiker), maar omdat ik er de typografische schoonheidsfoutjes wil kunnen uithalen om het boek in optimale omstandigheden te kunnen lezen.

Slechts héél af en toe kom ik een e-book tegen waar niets op aan te merken valt. In dat geval blijf ik er natuurlijk netjes af.

Koppelingen

code.google.com/p/epubcheck
code.google.com/p/sigil
www.adobe.com/products/digitaleditions
www.ebook.nl
www.epubread.com
www.gutenberg.org
www.ibisreader.com
www.kobobooks.com
www.threepress.org/document/epub-validate

Astro-uitstap

Een paar weken geleden zijn we met een bus vol amateurastronomen van Volkssterrenwacht Beisbroek op astro-uitstap naar Brussel geweest. In de voormiddag stond een bezoek aan de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (in het Jubelpark) op het programma, waar we de onlangs heropende galerij van de precisie-instrumenten zijn gaan bekijken. Het gaat om een interessante collectie van astronomische instrumenten. Gelukkig weet onze voorzitter Jan Vandenbruaene hier ontzettend veel over, en hij geeft ons een bijzonder uitgebreide uitleg. Over ieder toestel of instrument weet hij wel iets interessants te vertellen. Uiteraard gaan we niet naar het museum voor één galerij, dat zou een beetje zonde zijn, dus terwijl we daar toch vertoeven, maken we van de gelegenheid gebruik om ook nog een ander deel van de vaste collectie kunstschatten te bekijken.

Na de lunch in het museumrestaurant, waar de lasagne maison en vooral de knapperige broodjes bijzonder lekker zijn, brengt de bus ons naar de Heizel voor een bezoekje aan het Atomium en het planetarium. Onderweg houden we nog even kort halt bij een gebouw dat ooit de eerste sterrenwacht van België was (maar nu voor andere doeleinden gebruikt wordt). Straatnamen in de buurt getuigen nog van dit stukje geschiedenis (Sterrenkundelaan, Galileïlaan, Queteletplein, Meridiaanstraat).

In een van de bollen van het Atomium loopt sedert kort een tentoonstelling over de kosmos, dus terwijl we toch in de buurt zijn, gaan we daar even kijken. Een onverwacht bezoekje aan het Atomium is altijd meegenomen. Even vrezen we voor lange wachttijden wanneer we de rij wachtenden in de onderste bol ontwaren, maar het blijkt loos alarm. De lange file bestaat uit toeristen die staan aan te schuiven voor de lift naar de bovenste bol. Met de roltrap, waar geen wachtrij staat, zij wij veel vlugger op onze bestemming. De tentoonstelling blijkt echter niet veel soeps, maar goed, we zijn toch weer eens in het Atomium geweest.

Na ons bezoek aan het Atomium brengt de bus ons driehonderd meter verder naar het planetarium. Hier willen we de voorstelling van Violent Universe bekijken met het nieuwe full dome projectiesysteem. Nadat Beisbroek een paar jaar geleden als eerste planetarium in België met een dergelijk digitaal projectiesysteem uitpakte, kon Brussel natuurlijk niet achterblijven, dus nu hebben zij er ook een. Maar dan wel een paar maatjes groter, want het planetarium van Brussel is een stuk groter dan dat van Brugge. Helaas hadden onze Brusselse collega’s te kampen met enkele technische moeilijkheden, die ook na vier keer herstarten niet van de baan waren: enkele projectoren weigerden pertinent dienst. Men besloot dan maar om een ander programma te proberen, Touching the Edge of the Universe, en gelukkig liep het nu wel goed.

Als afsluiter van onze uitstap zijn we nog eens langs geweest bij de collega’s van Volkssterrenwacht Mira in Grimbergen, waar we een uitgebreide rondleiding kregen. Een goed uur later waren we weer veilig en wel terug in Brugge.

www.atomium.be
www.beisbroek.be
www.kmkg-mrah.be
www.mira.be
www.planetarium.be

Gratis e-books

Sedert ik mijn e-reader heb, ben ik eens op zoek gegaan naar gratis e-books. Ik heb er inmiddels al een heleboel gevonden. Gewoon legaal, welteverstaan, want gratis hoeft natuurlijk geen synoniem te zijn met illegaal (ja, illegale e-books zijn er natuurlijk ook, en wie weet wat torrents zijn heeft ze zo gevonden).

Af en toe is er dus een schrijver of uitgever die een nieuw boek onder de aandacht wil brengen door, al of niet tijdelijk, de e-bookversie gratis op het net te gooien (zoals onlangs nog 15 minuten van Maaike Schutten, of What matters now van Seth Godin). En tot eind dit jaar kun je nog iedere week een gratis boek krijgen op www.eBookstick.nl. Soms vragen de milde schenkers een kleine tegenprestatie: wil je het bestand downloaden, moet je daar dan eerst melding van maken via Twitter of Facebook; pay with a tweet heet dat. Op die manier maak je wat promotie voor het boek dat je hebt gedownload. Een kleine tegenprestatie, en het kost je niets. Ook bij Copia (www.thecopia.com), een nieuw social e-readingplatform, kun je gratis enkele boeken krijgen die elders gewoon worden verkocht. Maar dan moet je wel eerst een account aanmaken.

Je vindt ook makkelijk een hoop klassiekers waarvan het copyright al lang verlopen is en die dus vrij verspreid mogen worden. Zo heb ik op www.epubbooks.com en op Project Gutenberg (www.gutenberg.org) een heleboel boeken gedownload van schrijvers als Charles Dickens, H.G. Wells, Jules Verne, Lewis Carroll, R.L. Stevenson, Mark Twain en Arthur Connan Doyle, om er maar enkelen te noemen. Heel wat van die klassiekers heb ik weliswaar in mijn jeugd al gelezen, maar een hoop andere nog niet, en die achterstand wil ik nu inhalen. Het grootste aanbod van gratis boeken is uiteraard Engelstalig, maar Project Gutenberg heeft ook een redelijk aanbod in andere talen.

Eén ding is me in ieder geval duidelijk geworden: ik ga de komende tijd wat meer lezen en wat minder tv kijken (of wat minder slapen)…

www.ebookstick.nl
www.epubbooks.com
www.gutenberg.org
www.paywithatweet.com
www.thecopia.com

Een leven zonder jou

Alle lof voor deze ontroerende en knap gemaakte musical van Rory Six en Kai Hüsgen, gebaseerd op het boek Als rozenblaadjes vallen van Brigitte Minne. Deze productie krijgt jammer genoeg niet evenveel aandacht als Dans der vampieren of Oliver, maar Een leven zonder jou heeft alleszins niveau, dat is het minste wat je ervan kunt zeggen. De musical is dan ook terecht al in de prijzen gevallen: op 31 mei werd de productie in Nederland bekroond met de MusicalMakersBeurs.

Een leven zonder jou is een eenvoudige, intieme musical met een kleine maar bijzonder talentvolle cast en een simpel maar doeltreffend decor en een aangrijpend verhaal. Ook de orkestrale bezetting is minimaal: een keyboard en een cello, dat is alles. Maar meer is er ook niet nodig. Alles klopt gewoon. Deze eerste musical waarvoor Rory Six de muziek schreef, en samen met Kai Hüsgen ook het libretto, bewijst dat hij talent heeft.

En ook op het podium heb ik heel wat talent gezien. De cast, bestaande uit Marleen van der Loo, Pieter Van Nieuwenhuyze en Lotte Geertsma, is uitstekend op elkaar ingespeeld en ze vertolken hun personage alledrie uitstekend.

Een leven zonder jou tourt nog deze en volgende maand door Vlaanderen en Nederland. Kijk voor plaatsen en data op de website. Echt een aanrader!

www.eenlevenzonderjou.com

E-reader

Ik heb m’n nieuwe e-reader nu zowat een week, dus tijd voor een eerste evaluatie. Ik ben alvast erg enthousiast over mijn bordeauxrode Sony PRS-650. Het toestel is compact, licht, oogt mooi en de bediening via het touch screen is erg gebruiksvriendelijk. In het interne geheugen kan ik een massa boeken opslaan. Het is mooi meegenomen dat ik er ook foto’s en mp3’tjes op kwijt kan, maar daar heb ik het toestel niet in eerste instantie voor gekocht.

Ik heb hier natuurlijk wel nog een stapeltje ouderwetse papieren boeken (‘p-books’) liggen die ik ook nog wil lezen, maar nieuwe boeken koop ik voortaan bij voorkeur als e-book. Voor iemand die veel leest en dat graag overal doet (op het werk tijdens de lunchpauze, in de wachtkamer bij de tandarts, op de trein of de bus, bij een kopje koffie in een tea room, en natuurlijk ook gewoon thuis) is zo’n e-reader een reuze handig apparaat. Je kunt het makkelijk overal mee naartoe nemen en hebt altijd meerdere boeken bij de hand (ja, ik lees soms meerdere boeken tegelijk). Het apparaat onthoudt van ieder boek precies waar je gebleven was, je kunt de lettergrootte naar eigen smaak aanpassen, en als je de betekenis van een woord niet kent, dan zoek je het gewoon op in een van de ingebouwde woordenboeken.

Laat het duidelijk zijn dat zo’n e-reader absoluut geen vervanger is voor een iPad of andere tabletcomputer. Een iPad is een volwaardige computer waar je een massa verschillende dingen mee kunt doen (onder andere e-books lezen); een e-reader daarentegen heeft eigenlijk maar één toepassing: je kunt er boeken (en andere teksten) op lezen. Door de mp3-functie kun je dat uitbreiden naar luisterboeken (audio books). Door de geringe afmetingen is het ook echt een toestel dat je makkelijk mee kunt nemen. Met een iPad, die een stuk groter is, lukt dat iets minder goed. Nog een voordeel van de e-reader is dat hij niet over een glanzend lcd-scherm beschikt, maar een compleet andere schermtechnologie gebruikt, die ‘elektronisch papier’ (e-paper) of ‘elektronische inkt’ (e-ink) genoemd wordt. Daardoor verbruikt het toestel veel minder energie – met een volle batterij kun je makkelijk twee weken lezen –, en kun je ook zonder problemen buiten op een terrasje in volle zonlicht gaan zitten lezen. Een iPad verandert in die omstandigheden in een spiegel, maar mijn e-reader leest dan nog net zo lekker als een papieren boek. Bij Amazon hebben ze daar overigens een leuk filmpje van gemaakt om hun e-reader, de Kindle, te promoten:

Wordt vervolgd.

Boekenbeurs 2010

Vrijdag met Miche en Annelies naar de boekenbeurs geweest. Net als vorig jaar bewust niet gekozen voor een dag waarop iedereen vrij heeft, want ik weet uit ervaring – en de tv-beelden hebben dat ondertussen bevestigd – dat er dan soms geen doorkomen aan is. Vrijdagmiddag was het best doenbaar. Er was hier en daar wel een lokale congestie, maar de circulatie ging al bij al vrij vlot.

Annelies had op voorhand via de website gecheckt wanneer Patrick Lagrou kwam signeren. Lagrou is de auteur van de populaire Dolfijnenkind-reeks en hij had ook dit jaar weer een nieuw boek uit, dus Annelies wou op de boekenbeurs het nieuwste dolfijnenboek, Dans van de roze dolfijn, aankopen en meteen laten signeren. Patrick Lagrou nam ruimschoots de tijd voor zijn jonge fans en maakte met iedereen een uitgebreide babbel. Naast hem zat de illustrator, die Annelies’ exemplaar voorzag van een mooie tekening. Annelies hartstikke blij natuurlijk.

Maar er viel nog meer te beleven. Annelies ging op de stand van Cobra op consultatie bij de boekendokter, die toevallig ook iets met dolfijnen bleek te hebben. Het interview werd gefilmd en staat inmiddels op de website van Cobra (de cultuursite van de VRT).

Zelf heb ik op de stands van Bebook en Sony hun nieuwste e-readers uitgeprobeerd. Ondertussen heb ik een toestel aangeschaft (niet op de boekenbeurs, maar gewoon in de winkel), en de keuze is, na lang en rijp beraad, uiteindelijk gevallen op de PRS-650 van Sony. Het is een toestel zonder wifi, maar dat zie ik absoluut niet als een nadeel. Als je rustig wilt zitten lezen, is het beter om niet te veel afleidingen in de buurt te hebben.

Hoewel e-readers al een tijdje in de handel zijn, beschouw ik mezelf toch nog als een early adopter. In België is het hele e-readingfenomeen nog lang niet doorgebroken bij het grote publiek. De meeste mensen hebben er nog steeds geen flauw idee van wat e-books zijn of dat ze überhaupt bestaan. Toch beweegt er tegenwoordig heel wat in e-bookland. Ik volg alle e-booknieuwtjes dan ook op de voet.

Annelies had ook nog graag Piet Huysentruyt ontmoet, maar die was er vrijdag niet (dat wisten we op voorhand, via de website). We hebben wel nog Gert Verhulst en Walter Baele (vermomd als Van Leemhuyzen) gezien, Pieter Aspe, Piet Baete en Paul D’Hoore. Annelies had haar fototoesel meegebracht en de auteurs waren graag bereid met haar te poseren. Annelies heeft foto’s met Patrick Lagrou, Pieter Aspe, Gert Verhulst, Walter Baele en Geronimo Stilton. Die laatste is natuurlijk geen auteur, maar een personage uit de gelijknamige jeugdboekenreeks.

Na ons bezoekje aan de boekenbeurs hebben we tram 6 naar ’t stad genomen en hebben we bijzonder lekker gegeten in het Boston Steak House vlakbij het Centraal Station, waar de gegrilde zalm met frietjes en bearnaisesaus ons uitstekend bevallen is. Daar komen we zeker nog terug.

De terugrit verliep iets minder vlot als de heenrit. Om een of andere duistere reden ging de trein niet verder dan Sint-Niklaas en moesten we daar overstappen op een andere trein. Daardoor waren we in Gent natuurlijk onze aansluiting kwijt – die was sowieso al krap – en moesten we uiteindelijk wachten op de volgende trein die uit Antwerpen kwam. ’t Is toch ook altijd wat met de spoorwegen... Hoewel, we mogen niet altijd klagen. Annelies reed namelijk gratis, want voor haar 16e verjaardag had de NMBS haar een Go Pass cadeau gedaan. Toch een mooi gebaar, en een prima stimulans om de jeugd meer gebruik van het openbaar vervoer te laten maken.

www.boek.be
www.boekenbeurs.be
www.bostonsteakhouse.be
www.cobra.be
www.e-boek.org
www.patricklagrou.be
www.sony.nl/product/rd-reader-ebook/prs650r.cew