Zelfs als je totaal niets hebt met sterrenkunde, je kon er de voorbije dagen moeilijk omheen. Kranten, radio en tv hadden ons klaargestoomd voor de op til zijnde maansverduistering in de nacht van 27 op 28 september. Volgens de media zou het gaan om een hoogst uitzonderlijk fenomeen, en als je het schouwspel nu zou missen, dan zou je nog 18 jaar moeten wachten vooraleer je nog eens iets dergelijks zou kunnen zien. Op bijgaande foto van Stefaan Cappelle krijg je een mooi beeld van het verloop van de eclips.
Laat me je meteen geruststellen. Als je de maansverduistering van de voorbije nacht niet gezien hebt, dan krijg je over minder dan 3 jaar al een nieuwe kans. Op 27 juli 2018 is er immers alweer een totale maansverduistering die vanuit België en Nederland te zien is. Al zul je het begin van de eclips dan wel moeten missen, maar een ramp is dat niet. De totaliteit – en daar gaat het in de eerste plaats om – zal dan vanuit onze contreien goed waarneembaar zijn, en het goede nieuws is dat je niet midden in de nacht je bed uit moet, want de eclips vindt dan ’s avonds plaats.
Nauwelijks een half jaar later, op 21 januari 2019, is er alwéér een totale maansverduistering. Vóór de eclipsen van 2018 en 2019 kun je ook nog een aantal gedeeltelijke maansverduisteringen zien. Je merkt het: maansverduisteringen zijn helemaal niet zo zeldzaam, in tegenstelling tot wat de gemiddelde krantenlezer vandaag misschien wel denkt.
Als je écht een totale maansverduistering van begin tot einde wilt kunnen waarnemen – maar daarvoor moet je al een erg gemotiveerde waarnemer zijn –, dan zul je moeten wachten tot 20 december 2029. Een andere optie is dat je bijvoorbeeld de verduistering van 31 januari 2018 (die bij ons helemaal niet te zien is) vanaf een ander continent waarneemt.
Waar haalt de krant die 18 jaar dan vandaan? Wel, zo lang moeten we inderdaad wachten op de volgende combinatie van totale maansverduistering en supermaan. We spreken van een supermaan wanneer de volle maan samenvalt met het ogenblik dat de Aarde en de maan het dichtst bij elkaar staan. De maan draait immers in een ellipsbaan om de Aarde, niet in een perfecte cirkel. Daardoor staat de maan soms wat dichterbij, soms wat verderaf. Wanneer de maan dichtbij staat, is de diameter van de maanschijf aan de hemel zo’n 14% groter dan wanneer de maan op haar verste punt staat, ofwel 7% groter dan gemiddeld, maar zo spectaculair is dat nu ook weer niet. Een maansverduistering vindt altijd plaats tijdens volle maan, en afgelopen nacht hadden we dus inderdaad de eerder zeldzame combinatie van totale maansverduistering én supermaan. De volgende keer dat die combinatie zich voordoet, is op 14 april 2033, en dat is inderdaad over zowat 18 jaar. Maar dat je nauwelijks het verschil ziet met een gewone volledige maansverduistering, dat stond er in het krantenbericht natuurlijk niet bij.
Want je kunt je terecht afvragen of de gemiddelde krantenlezer überhaupt het verschil merkt tussen een supermaan en een gewone volle maan. Het verschil in diameter tussen een supermaan en een gemiddelde volle maan is 7%, iets wat met het blote oog nauwelijks waarneembaar is. Ook het verschil in helderheid is in de praktijk amper te merken. Kranten benadrukken dus veel te veel het uitzonderlijke karakter van de combinatie maansverduistering/supermaan en besteden veel te weinig aandacht aan een correcte voorlichting van het publiek.
Ik kan je dus deze tip meegeven: vertrouw voor wetenschapsnieuws – en voor het andere nieuws eigenlijk ook – niet te veel op wat je in de krant leest. De berichtgeving in de kranten is meestal op zijn minst onvolledig en vaak zelfs helemaal foutief. Vaak heeft de journalist in kwestie wel ergens de klok horen luiden, maar weet hij toch niet helemaal precies waar de klepel hangt. Of het artikel in kwestie is ingekort om plaats te winnen, waardoor essentiële informatie is weggevallen. Bovendien worden onbenullige feitjes vaak opgeblazen tot sensatiegebeurtenissen, terwijl men voorbijgaat aan de essentie der dingen. Voor correctere informatie bezoek je beter de websites van populair wetenschappelijke magazines zoals Eos (eoswetenschap.eu) of sites van astronomen of sterrenkundeverenigingen zoals de VVS (www.vvs.be).
O ja, een totale maansverduistering wordt ook wel eens omschreven als ‘bloedmaan’. Deze term verwijst naar de rode kleur die de maan krijgt tijdens zo’n totale verduistering. Want de maan is dan niet compleet duister. Ze bevindt zich weliswaar volledig in de schaduw van de Aarde, waardoor er geen direct zonlicht op valt, maar de maan ontvangt nog wel een beetje zonlicht dat afgebogen werd door de atmosfeer van de Aarde. Het witte zonlicht is samengesteld uit alle kleuren van de regenboog, maar er bereikt bijna uitsluitend rood licht de maan, omdat de overige kleuren meer door de atmosfeer verstrooid worden. Daardoor krijgt de maan een donkerrode of roodbruine kleur. De precieze kleurschakering is tijdens elke maansverduistering echter weer anders, omdat dat afhankelijk is van de samenstelling van de aardatmosfeer op het moment van de eclips. De ene keer zit er wat meer stof en waterdamp in de atmosfeer, de andere keer wat minder. Ook asdeeltjes van vulkaanuitbarstingen hebben een invloed op de verstrooiing van het licht. De helderheid hangt dan weer af van hoe dicht de maan bij de centrale as van de schaduwkegel van de Aarde komt.
Dus mocht je de afgelopen bloedmaan gemist hebben, dan moet je niet wanhopen. Je moet beslist niet wachten tot 2033 alvorens je een nieuwe kans krijgt. Markeer gewoon 27 juli 2018 op je agenda.
hemel.waarnemen.com
www.frankdeboosere.be
www.hln.be
www.vvs.be
Geen opmerkingen:
Een reactie posten